O niepłnosprawnych

Niepełnosprawność – długotrwały stan występowania pewnych ograniczeń w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych, psychicznych bądź umysłowych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa, trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna.

Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata. Wynika to z powszechności i rozmiaru tego zjawiska. Z niepełnosprawnością fizyczną wiąże się ponadto zazwyczaj tzw. niepełnosprawność społeczna, czyli niemożność pełnego funkcjonowania w społeczeństwie. Rok 2003 ogłoszono rokiem niepełnosprawnych.

Praca osób niepełnosprawnych

Ogromny procent osób niepełnosprawnych może pracować zawodowo, jednak w niektórych przypadkach niezbędne jest odpowiednie dostosowanie stanowiska pracy. Wbrew pojawiającym się czasami opiniom przyznanie osobie niepełnosprawnej tzw. „Pierwszej Grupy Inwalidzkiej”, co przekłada się faktycznie na określenie „znacznego stopnia niepełnosprawności”.

O tym, czy osoba niepełnosprawna może, czy nie może pracować na danym, konkretnym stanowisku decyduje za każdym razem lekarz medycyny pracy. Również lekarz medycyny pracy decyduje o ewentualnym wymiarze czasu pracy osoby niepełnosprawnej i czynnościach, których nie może wykonywać.

Szczególne uprawnienia pracowników niepełnosprawnych

Dobowy czas pracy pracowników, którzy mają przyznany znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności wynosi 7 godzin, a tygodniowy czas pracy wynosi 35 godzin. Lekarz medycyny pracy lub lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną może, na wniosek osoby niepełnosprawnej, wydać zgodę na niestosowanie tych przepisów przez pracodawcę.
Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy w wymiarze 15 minut, które dodaje się do ustawowej piętnastominutowej przerwy w pracy przysługującej wszystkim pracownikom pracującym ponad 6 godzin dziennie.
Pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku korzystania z turnusu rehabilitacyjnego (do 21 dni) oraz w razie konieczności przeprowadzenia badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) poprzez System Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR) wypłaca pracodawcom osób niepełnosprawnych comiesięczne dofinansowania do wynagrodzeń pracowników posiadających aktualne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub dokument równoważny. Pracodawca składa odpowiednie formularze papierowo lub elektronicznie poprzez aplikację SODiR. Zakłady pracy chronionej (ZPChr) otrzymują wyższe dofinansowanie niż pracodawcy z otwartego rynku pracy. Kwoty dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych na rok 2013 zamieszczone są tutaj.

Nauczanie osób niepełnosprawnych

Nieletnie osoby niepełnosprawne podlegają takiemu jak wszyscy inni obowiązkowi szkolnemu. Niektórzy niepełnosprawni z racji swojego stanu muszą być nauczani w szczególnych warunkach. O przyznaniu prawa do specjalnego trybu nauczania decydują Zespoły Orzekające Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, jednak zawsze ostateczna decyzja o wyborze metody i sposobu nauczania leży w rekach rodziców bądź opiekunów nieletniej osoby niepełnosprawnej.

Zespoły Orzekające Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych mogą umożliwić niepełnosprawnemu dziecku korzystanie z przedszkola do ukończenia 10 roku życia, a niepełnosprawnej młodzieży przedłużenie nauki w szkołach podstawowych do 18 roku życia, a w ponadpodstawowych do 24 roku życia.

Kształcenie studentów z niepełnsprawnościami wspomagają na niektórych uczelniach wyższych biura ds. studentów niepełnosprawnych. Koszty takiego kształcenia (czesne, podręczniki, inne pomoce) dotuje państwo w ramach programu Aktywny Samorząd.

Prawo międzynarodowe

Zgromadzenie Ogólne ONZ 13 grudnia 2006 rezolucją nr 61/106 przyjęło Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych. Prezydent RP Bronisław Komorowski ratyfikował Konwencję 6 września 2012.

Rada Europy podjęła dwie rezolucje (o roli nowych technologii we włączaniu osób niepełnosprawnych do życia społecznego i o projektowaniu uniwersalnym, a Komitet Ministrów Rady Europy wydał cztery zalecenia dla państw członkowskich (tematyka: podnoszenie jakości życia osób niepełnosprawnych, projektowanie uniwersalne, udział osób niepełnosprawnych w życiu politycznym i publicznym, godność osób z zaburzeniami psychicznymi).

Prawo polskie

Najważniejsze przepisy prawne związane z osobami niepełnosprawnymi znajdują się w:

Konstytucji RP – art. 30, 32, 68, a szczególnie art. 69, który głosi: Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.
Ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997 r. nr 123 poz. 776 z późn. zm.)
Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118 z późn. zm.)
Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych (uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r., M.P. 1997 r. nr 50 poz. 475).

Według ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawność oznacza niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do grupy inwalidów lub legitymowanie się stopniem niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Badania polskie

W ramach projektu pt. „Psychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych." powstały pod kierunkiem psycholog prof. Anny Izabeli Brzezińskiej trzy serie publikacji (łącznie 16 książek) prezentujące rezultaty i wyniki badań zespołu naukowców Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. Z funduszy PFRON wydawany jest od 2011 roku periodyk naukowy "Niepełnosprawność". Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie wydaje czasopismo naukowe "Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo".

Badania zagraniczne

Istnieje brytyjska otwarta, mailowa lista dyskusyjna badaczy niepełnosprawności prowadzona przez Centrum Badań nad Niepełnosprawnością Uniwersytetu w Leeds. Austriacki uniwersytet w Innsbrucku prowadzi w ramach Instytutu Pedagogiki projekt bidok, na który składa się m.in. e-biblioteka, lista dyskusyjna oraz platforma e-learningu

Prawo i urzędy

Organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych

Edukacja studentów niepełnosprawnych